İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdülkadir Özcan ve Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi ve İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Coşkun Yılmaz, TRT Haber’de canlı olarak yayınlanan “Ayasofya Özel Programı”na konuk oldu.

İstanbul’un fethine ve Ayasofya’nın önemine değinilen programda, Ayasofya’nın ve İstanbul Fethi’nin tarihine ışık tutuldu.

“Ayasofya, İstanbul’un Kalbidir”

İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak; “Ayasofya, yapıldığı günden itibaren bir şaheser olarak kabul ediliyor. “Şehirlerin Kraliçesi” olarak tanımlanan İstanbul’un kalbi Ayasofya’dır. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un tarihten gelen öneminin de farkında olduğu için bu şehri fetih ile anılan bir şehir olarak tutmak yerine kültürel mirasını korumayı amaçladı. Hatta bu nedenle şehir kuşatması sırasında, öncelikli olarak 2 elçi göndererek şehirde yaşanacak olası tahribatları önlemeye çalıştı. İstanbul’un ganimet getirisinden ziyade itibar getirisi önemliydi. Nitekim Fatih Sultan Mehmet, fethin 2. günü, şehirde silahla dolaşmayı dahi yasakladı” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Mahmut Ak, “Fetihten önce virane halde olan İstanbul, gönüllülük esası ile yeniden imar edilmiştir. Ayasofya da dinin ve eğitimin merkezi haline geldi. Fetihten 4 gün sonra burada ilk namaz kılındı ve eğitime başlandı. Burada bulunan kütüphanedeki eserlerin bir kısmı tek nüsha ve çoğu el yazması. Süleymaniye Kütüphanesi’nde toplanan bu eserler o dönem eğitime, şimdi ise tarihe ve sanata ışık tutuyor” sözleri ile de fethin etkilerine değindi.

Ayasofya’nın barındırdığı eserlere de değinen Prof. Dr. Ak; “Camiye dönüştürülen Ayasofya’nın içinde bulunan 7,5m çapındaki hat levhaları, İslam âleminin en büyük hat levhalarıdır. İslam’da resim geleneği olmadığı için Ayasofya’daki mozaiklerden düşen parçalar ile Sultan Mehmet’in tuğrası Fosati tarafından yapılarak camiye asılmıştır. Bir dönem yerinden çıkarılarak unutulan bu tuğra, Semavi Eyice ve Haluk Dursun hocalarımızın girişimleri ile eski yerine asılmıştır” dedi.

Prof. Dr. Ak; Ayasofya’nın geleceğine ilişkin olarak “Ayasofya bir medeniyet merkezidir. Bu kültür, kendi mesajlarını içermektedir. Kitabesi, şadırvanı, medresesi, sıbyan mektebi biten ve içindeki türbeleri ile şenlendirilmiş bir yer olan Ayasofya’yı iyi korumak zorundayız. Ayasofya bir ibadet ve eğitim merkezi olarak devam etmelidir” dedi.

“İstanbul Üniversitesi’nin Temelleri Ayasofya’da Atıldı”

Prof. Dr. Abdülkadir Özcan program sırasında “Ayasofya, İstanbul’un fethinden itibaren ‘ulu cami’ olarak görüldü. Bir şehrin fethinden sonra oradaki en büyük ibadethane, camiye dönüştürülür ve bu cami genellikle ‘Fethiye Cami’ olarak anılır. Fakat Grekçe olan Ayasofya ismine hiç dokunulmamış. Hatta bu tarihten sonra bu gelenek değiştirildi ve fethedilen topraklardaki camiler ‘Ayasofya Cami’ olarak anılmaya başlandı” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Özcan; “Ayasofya, eğitimin de merkezi haline geldi. Fetihten sonraki ilk eğitim burada ve Zeyrek’te bulunan papaz odalarında başladı. Keza İstanbul Üniversitesi’nin kuruluşu da bu eğitimlere dayanır” diyerek Üniversitemizin tarihine de değindi.

“İstanbul’un Merkezi Ayasofya’dır”

Dr. Coşkun Yılmaz “At Meydanı’nda bulunmak, dünyanın kalbinde bulunmak gibi. İstanbul’un geçmişten bugüne birçok ismi oldu. Fakat bu isimler arasındaki en önemlisi ‘payitaht-ı zemin’. ‘Yeryüzünün Merkezi’ anlamındaki bu ismi taşıyan şehrin payitaht-ı zemini de bu meydan. Ayasofya, şehirle bütünleşen, geçmişten geleceğe uzanan simge bir yapı. Bu simgenin korunmasında vakıfların da apayrı bir yeri var” dedi.
Fetih kutlamalarına da değinen Dr. Coşkun Yılmaz, “Ayasofya’ya nereden bakarsanız bakın size yepyeni sayfalar açar, hikâyeler sunar. Fetih kutlamaları ise milli bilinç oluşturma amacıyla Ayasofya’daki ilk namaz ile başlamıştır. Fetih ruhu ve Ayasofya’nın namaz kılına kısmında bu ruh, bugün de devam ediyor. Bu kutlamalar bugünkü duruşumuzun bir ifadesidir” dedi.

Haber: Lale Cansu TUTAR
İÜ Kurumsal İletişim Koordinatörlüğü